در حوزه ترید رمز ارزها، اصطلاحات زیادی وجود دارند که اگر با آنها آشنا نباشید نمی‌توانید سرمایه‌گذاری مطمئنی انجام دهید. مفاهیمی مثل اسپرد سفارش خرید و فروش یا Bid-Ask Spread و اسلیپِیج یا Slippage از آن دسته اصطلاحاتی است که با وجود کاربرد فراوان در صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز، بسیاری از تریدرها با آن آشنایی ندارند. ما در این مقاله، این دو مفهوم مهم در معاملات رمز ارزها را معرفی خواهیم کرد.
Spread و Slippage در بازار ارزهای دیجیتال
در بازار ارزهای دیجیتال و سایر بازارهای مالی، عرضه و تقاضا قیمت یک دارایی را مشخص می‌کند. یک صرافی، محلی است که افراد دارایی مورد نظر خود را در آن خرید و فروش می‌کنند. این افراد برای خرید و فروش دارایی خود، سفارش خرید یا سفارش فروش آن دارایی را در صرافی ثبت می‌کنند و صرافی تمام این سفارش‌ها را در محلی به نام دفتر سفارشات یا اوردر بوک (Order Book) نمایش می‌دهد.
در بازار ارزهای دیجیتال و سایر بازارهای مالی، عرضه و تقاضا قیمت یک دارایی را مشخص می‌کند. یک صرافی، محلی است که افراد دارایی مورد نظر خود را در آن خرید و فروش می‌کنند. این افراد برای خرید و فروش دارایی خود، سفارش خرید یا سفارش فروش آن دارایی را در صرافی ثبت می‌کنند و صرافی تمام این سفارش‌ها را در محلی به نام دفتر سفارشات یا اوردر بوک (Order Book) نمایش می‌دهد.
در این دفتر سفارش‌ها، سفارش‌های خرید و سفارش‌های فروش در دو بخش مجزا نمایش داده می‌شود؛ به بالاترین قیمت در بخش سفارش‌های خرید، قیمت Ask و به پایین‌ترین قیمت در بخش سفارش‌های فروش، قیمت Bid می‌گویند. به اختلاف قیمت موجود میان این دو قیمت، Spread گفته می‌شود.
هر چه این اختلاف در دارایی‌های که نقدشوندگی بالایی دارند (نظیر بیت کوین)، نسبت به دارایی‌هایی که نقدینگی و حجم معاملات کمتری دارند، این اختلاف کمتر است. Slippage هنگامی رخ می‌دهد که معامله مورد نظر با میانگین قیمت پایین‌تری نسبت به مقدار قیمت درخواستی اولیه انجام شود.
اسلیپیج اغلب هنگامی رخ می‌دهد که سفارشات بازار (Market Order) در حال انجام شدن هستند. در صورتی که نقدینگی کافی برای انجام سفارش وجود نداشته باشد یا بازار در نوسان باشد، قیمت نهایی سفارش ممکن است تغییر کند. به منظور مقابله با اسلیپیجِ دارایی‌هایی با نقدینگی کم، می‌توان سفارشات را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کرد.
معامله در صرافی‌ها
هنگامی که در صرافی‌های رمزارزها به خرید و فروش دارایی می‌پردازید، قیمت‌ها با عرضه و تقاضا ارتباط مستقیم دارند. به غیر از قیمت، سایر عوامل مهمی که باید مدنظر قرار دهید عبارتند از حجم معاملات، نقدینگی بازار و انواع مختلف سفارشات. بر اساس شرایط بازار و انواع مختلف سفارشاتی که استفاده می‌کنید، معاملات همیشه با قیمتی که مدنظرتان است، انجام نمی‌شوند.
همواره بین خریداران و فروشندگان مذاکراتی وجود دارد که منجر به ایجاد Spread می‌شود. بر اساس مقدار دارایی که می‌خواهید معامله کنید و نوسان قیمت آن دارایی، ممکن است با Slippage مواجه شوید. بنابراین، به منظور اجتناب از هرگونه اتفاق غیرمنتظره، آشنایی و شناخت مقدماتی دفتر سفارشات صرافی‌ها نکته حائز اهمیتی است.
اسپرد چیست؟
به اختلاف بالاترین قیمت پیشنهادی (Bid Price) و کمترین قیمت درخواستی (Ask Price) در دفتر سفارشات، اسپرد گفته می‌شود. در بازارهای سنتی، این اختلاف اغلب توسط بازارسازها یا ارائه‌دهندگان نقدینگی واسطه ایجاد می‌شود. در بازار رمزارزها، این اختلاف ناشی از اختلاف قیمت سفارشات لیمیت یا محدود از جانب خریداران و فروشندگان است.
اگر بخواهید خرید لحظه‌ای انجام دهید، باید کمترین قیمت درخواستی از جانب فروشنده را بپذیرید. اگر بخواهید فروش آنی داشته باشید، باید بالاترین قیمت پیشنهادی از جانب خریدار را بپذیرید. در دارایی‌های با نقدینگی بالاتر (مانند ارزهای سنتی در فارکس)، اختلاف قیمت درخواستی و پیشنهادی کمتر است؛ این موضوع بدان معنا است که خریداران و فروشندگان بدون آن که منجر به تغییر چشمگیری در قیمت دارایی شوند، می‌توانند سفارشات خود را انجام دهند. این موضوع به دلیل حجم زیاد سفارشات در دفتر سفارشات است؛ هرچه Spread بیشتر باشد، نوسان قیمت سفارشات بزرگ نیز بیشتر خواهد بود.
بازارسازها و Spread
نقدینگی مفهومی بسیار مهم و اساسی در بازارهای مالی است. اگر بخواهید در بازارهایی با نقدینگی کمتر معامله کنید، ممکن است ساعت‌ها یا حتی روزها منتظر بمانید تا سفارش دیگری با سفارش شما مطابق شود و معامله شما انجام شود.
ایجاد نقدینگی نکته مهمی است؛ اما نقدینگی تمام بازارها فقط از معامله‌گران تامین نمی‌شود. برای مثال، در بازارهای سنتی، کارگزاران و بازارسازها (Market Maker) در قبال سود آربیتراژ، نقدینگی ارائه می‌دهند.
بازارساز می‌تواند صرفا با خرید و فروش همزمان یک دارایی، از اسپرد بهره ببرند. مارکت میکرها می‌توانند با فروش در بالاترین قیمت درخواستی و خرید در پایین‌ترین قیمت پیشنهادی، از اسپرد موجود سود کسب کنند. حتی Spread اندک نیز می‌تواند سود چشمگیری را ارائه دهد؛ به شرط آن که مقدار معاملات روزانه زیاد باشد. دارایی‌هایی که تقاضای زیادی برای آنها وجود دارد، اختلاف قیمت درخواستی و پیشنهادی کمی دارند، زیرا بازارسازها با هم در رقابت هستند و این موضوع باعث می‌شود که اسپرد مورد نظر کاهش یابد.
برای مثال، Market Maker ممکن است همزمان درخواست خرید BNB با قیمت ۳۵۰ دلار و فروش با قیمت ۳۵۱ دلار را ارائه دهد و اسپرد یک دلاری ایجاد کند. این Spread برای بازارسازها، سود خالص آربیتراژ محسوب می‌شود.
نمودارهای عمق و اسپرد
اکنون به بررسی مثال‌های واقعی از رمزارزها و رابطه بین حجم معاملات، نقدینگی و اختلاف قیمت درخواستی و پیشنهادی می‌پردازیم. در رابط کاربری صرافی بایننس، می‌توانید با تغییر رابط کاربری به حالت نمودار عمق (Depth)، اسپرد را مشاهده کنید. این گزینه در قسمت بالا سمت راست بخش نمودارها وجود دارد.
گزینه نمودارهای عمق، شرایط گرافیکی از دفتر سفارشات دارایی را نشان می‌دهد. در این بخش می‌توانید مقدار و قیمت پیشنهادها را به رنگ سبز و مقدار و قیمت درخواست‌ها را به رنگ قرمز مشاهده کنید. فاصله بین این دو بخش، اختلاف قیمت درخواستی و پیشنهادی یا اسپرد را نشان می‌دهد.
همانطور که اشاره شد، بین نقدینگی و اسپردهای کوچک‌تر یک رابطه ضمنی برقرار است. از حجم معاملات معمولا به عنوان اندیکاتوری از نقدینگی استفاده می‌شود. بنابراین انتظار می‌رود شاهد حجم معاملات بیشتر با اسپرد کمتر باشیم. در رمزارزها، سهام و سایر دارایی‌هایی که حجم معاملات بسیار زیادی دارند، رقابت بیشتری در بین معامله‌گرانی وجود دارد که در صدد استفاده از اسپرد و کسب سود هستند.
درصد اسپرد
به منظور مقایسه Spread رمزارزها یا دارایی‌های مختلف، باید آن را بر حسب درصد ارزیابی کنیم. محاسبه درصدی اسپرد بسیار آسان است:
(Ask Price – Bid Price)/Ask Price x 100 = BidAsk Spread Percentage
به عنوان مثال، توکن BIFI را مورد بررسی قرار می‌دهیم. در این مثال، قیمت درخواستی BIFI برابر با ۹۰۷ و قیمت پیشنهادی نیز ۹۰۱ دلار است. این اختلاف قیمت، اسپرد ۶ دلاری ایجاد می‌کند. ۶ تقسیم بر ۹۰۷ ضربدر ۱۰۰ برابر با درصد اسپرد می‌شود، که برابر با ۰.۶۶ درصد است.
اکنون فرض کنید که بیت کوین اسپرد ۳ دلاری دارد. اگرچه مقدار Spread بیت کوین نصف اسپرد BIFI است، اما از لحاظ درصدی، اختلاف قیمت درخواستی و پیشنهادی بیتکوین فقط ۰.۰۰۸۳ درصد است. BIFI حجم معاملات بسیار کمتری نسبت به اولین ارز دیجیتال دارد. این موضوع، نظریه ما درباره این که هرچه دارایی نقدینگی کمتری داشته باشد دارای اسپرد بیشتری است را ثابت می‌کند.
اسپرد کمتر BTC به ما امکان می‌دهد تا به نکات مختلفی دست یابیم؛ دارایی‌ای که درصد اسپرد کمتری دارد، احتمالا نقدینگی بیشتری دارد. اگر می‌خواهید سفارشات بزرگی ایجاد کنید، معمولا کمتر با قیمت‌های غیرمنتظره مواجه می‌شوید.
Slippage چیست؟
اسلیپیج یک اتفاق رایج است که در بازارهای پرنوسان یا بازارهایی با نقدینگی کم رخ می‌دهد. Slippage هنگامی رخ می‌دهد که معامله با قیمتی متفاوت نسبت به قیمت مورد انتظار یا قیمت درخواستی انجام می‌شود.
برای مثال، فرض کنید سفارش خرید بزرگی با قیمت ۱۰۰ دلار می‌خواهید انجام دهید، اما بازار نقدینگی لازم برای انجام سفارش شما با قیمت موردنظر را ندارد؛ در نتیجه، باید سفارشات فروش بعدی با قیمت بالاتر از ۱۰۰ دلار را بپذیرید تا سفارش شما انجام شود. این موضوع باعث می‌شود که میانگین قیمت خرید شما بالاتر از ۱۰۰ دلار شود. به این شرایط، اسلیپیج گفته می‌شود.
به عبارت دیگر، هنگامی که سفارشی ایجاد می‌کنید، صرافی به طور خودکار خرید یا فروش شما را با سفارشات محدود (Limit Order) موجود در دفتر سفارشات منطبق می‌کند. اوردربوک سفارش شما را با سفارشی که نزدیک‌ترین قیمت دارد منطبق می‌کند؛ اما اگر حجم معاملات کافی با قیمت مورد نظر شما وجود نداشته باشد، قیمت سفارشات شما دائما افزایش می‌یابد. این فرایند باعث می‌شود سفارش شما با قیمتی به غیر از قیمت مدنظر شما انجام شود.
در عرصه رمزارزها، Slippage اتفاقی رایج در بازارسازهای خودکار و صرافی‌های غیرمتمرکز است. اسلیپیج ممکن است بیش از ۱۰ درصد قیمت مدنظر شما باشد.
اسلیپیج مثبت
اسلیپیج لزوما بدان معنا نیست که قیمت نهایی بدتر از قیمت مدنظر شما شود؛ اگر هنگامی که در حال ایجاد سفارش خرید هستید قیمت کاهش یابد، یا اگر در حال ایجاد سفارش فروش هستید قیمت افزایش یابد، Slippage مثبت رخ می‌دهد. اگرچه وقوع اسلیپیج مثبت رایج نیست، اما در بازارهای پرنوسان می‌تواند رخ دهد.
محدوده اسلیپیج
بعضی از صرافی‌ها به شما امکان می‌دهند تا محدوده اسلیپیج را به صورت دستی مشخص کنید تا بتوانید Slippageهای احتمالی را محدود کنید. این گزینه را می‌توان در بازارسازهای خودکاری نظیر پنکیک‌سواپ (PancakeSwap) بر بستر بایننس اسمارت چین و یونی‌سواپ (Uniswap) بر بستر اتریوم مشاهده کرد.
مقدار اسلیپجی که تعیین می‌کنید، می‌تواند بر زمان انجام سفارش شما تاثیر بسزایی داشته باشد. اگر محدوده کوچکی برای Slippage تعیین کنید، ممکن است انجام سفارش شما زمان زیادی طول بکشد یا حتی اصلا انجام نشود و اگر محدوده بزرگی برای اسلیپیج تعیین کنید، ممکن است معامله‌گر یا ربات دیگری درخواست سفارش شما را مشاهده کند و از شما جلو بزند یا به اصطلاح شما را Front-Run کند. Front Runing بر روی یک بلاک چین معمولا زمانی انجام می‌شود که یک ماینر که به دیتاهای تراکنش‌های در حال انتظار دسترسی دارد، یک سفارش بالاتر قرار می‌دهد تا بتواند به صورت آربیتراژ از این تراکنش‌های در حال انتظار، سودی دریافت کند. این کار در صرافی‌های غیرمتمرکزی مانند یونی سواپ نیز انجام می شود. برای مثال در Uniswap، فرانت رانینگ زمانی اجرا می‌شود که ربات‌هایی که به داده‌های تراکنش‌های منتظر تایید دسترسی دارند، می‌توانند نسبت به یک معامله در حال انتظار، کارمزد گس بالاتری تعیین کنند؛ بنابراین تراکنش آنها زودتر تایید می‌شود. در مرحله بعد، یک سفارش با قیمت کمی بالاتر و با کارمزد کمی پایین‌تر از تراکنش در انتظار معامله‌گر قرار می‌دهند. از آنجایی که کاربر کارمزد بالاتری پرداخت می‌کند، تراکنش او زودتر تایید می‌شود؛ اما مقدار کوینی که در استخر وجود دارد، همانی است که توسط فرانت رانر ارسال شده است. بنابراین او مجبور می‌شود که با قیمت تعیین‌شده رانر توکن را خریداری کند.
روش‌های به حداقل رساندن Slippage
اگرچه همواره نمی‌توانید از اسلیپیج اجتناب کنید، اما استراتژی‌های مختلفی وجود دارد تا آن را به حداقل برسانید. این استراتژی‌ها عبارتند از:
سعی کنید سفارشات بزرگ را به سفارشات کوچک‌تر تقسیم کنید. با دقت دفتر سفارشات را بررسی کنید تا سفارشات خود را با قیمت‌های متفاوت ایجاد کنید. این موضوع باعث می‌شود که سفارشاتی بزرگتر از حجم معاملات موجود ایجاد نکنید.
اگر از صرافی غیرمتمرکز استفاده می‌کنید، تاثیر کارمزد تراکنش را فراموش نکنید. بعضی از شبکه‌ها بر اساس ترافیک موجود در بلاک چین، کارمزدهای هنگفتی دریافت می‌کنند که این موضوع می‌تواند تمام سود شما را از بین ببرد.
اگر با دارایی‌هایی با نقدینگی کم نظیر استخر نقدینگی کوچک سر و کار دارید، فعالیت معاملاتی شما می‌تواند بر قیمت دارایی تاثیر بسزایی داشته باشد. یک تراکنش ممکن است یا اسلیپیج اندکی همراه باشد؛ اما تراکنش‌های کوچک و به تعداد زیاد بر تراکنش‌های بعدی شما تاثیرگذار خواهد بود.
از سفارشات لیمیت استفاده کنید. این سفارشات اطمینان حاصل می‌کنند که دارایی موردنظر را با همان قیمتی که می‌خواهید به دست می‌آورید. اگرچه سرعت این نوع سفارشات کم است، اما اطمینان حاصل می‌کنید که با اسلیپیج منفی مواجه نمی‌شوید.
جمع بندی
در عرصه معاملات رمزارزها این نکته را به خاطر داشته باشید که اسپرد یا اسلیپیج می‌توانند قیمت نهایی معامله شما را تغییر دهند. همیشه نمی‌توانید از Spread یا Slippage اجتناب کنید و باید تاثیر آنها بر معاملات خود را مدنظر قرار دهید. در معاملات کوچک، تاثیر این دو فاکتور را می‌توان به حداقل رساند؛ اما به خاطر داشته باشید که در سفارشات بزرگتر، میانگین قیمت می‌تواند بیشتر از قیمت مدنظر شما شود.
