حرکات قیمت بیت کوین BTC نشان می‌دهد هرچه این ارز گران‌تر می‌شود، اشتیاق افراد به آن بیشتر می‌شود. یک اقتصاددان آمریکایی ابتدا این پدیده را در میان اقلام لوکس مانند آثار هنری مشاهده کرد. از زمان افت بازار، فشار خرید کاهش یافته است و حاکی از آن است که کاهش قیمت با کاهش تقاضا ارتباط دارد.
قیمت بیت کوین در کمتر از یک ساعت می‌تواند هزاران دلار افزایش و کاهش یابد. برای پروژه‌های کوچکتر این نوسانات ممکن است در عرض چند ثانیه اتفاق بیفتد. اما علیرغم نوسانات بدنام ارزهای دیجیتال، اشتیاق به پول دیجیتال با سرعت کمتری حرکت می‌کند.
اشتیاق به بیت کوین از نظر کارشناسان اقتصاد رفتاری
در حالی که کارشناسان اقتصادی حرفه‌ای و متنوعی در بازار وجود دارند که در پیش بینی قیمت متخصص هستند، گروه قابل توجهی از کارشناسان نیز حضور دارند که از منظر اقتصاد رفتاری به بیت کوین نگاه می‌کنند. این افراد به طور خاص، احساسات پیرامون بیت کوین هنگام افزایش قیمت را زیر نظر دارند.
وقتی قیمت بیت کوین افزایش می‌یابد، آیا تقاضا از آن تبعیت می‌کند؟ و مهمتر اینکه، وقتی قیمت بیت کوین پایین می‌آید، آیا جذابیت آن کمرنگ می‌شود؟ در مقاله این هفته، ما این موضوع را بررسی خواهیم کرد که آیا بیت کوین به چیزی تبدیل شده است که اقتصاددانان آن را کالای وبلن (Veblen) می‌نامند؟ و یا این ارز یک کالای گیفن (-) محسوب می‌شود؟
کالای وبلن یا گیفن چیست؟
کالای وبلن معمولاً یک کالای لوکس است که افزایش قیمت آن کالا اشتیاق بیشتری در بین خریداران ایجاد می‌کند. به یک قطعه هنری بی ارزش یا یک مارک تجاری لوکس فکر کنید: با افزایش قیمت آنها، تقاضای آنها نیز افزایش می‌یابد.
این پدیده برای اولین بار توسط اقتصاددان آمریکایی تورستین وبلن (Thorstein Veblen) در سال 1899 ابداع شد. وی مشخص کرد نحوه رفتار برخی محصولات و کالاها با انواع دیگر بسیار متفاوت است.
به گفته خالق آن، کالای وبلن منحنی تقاضای شیب دار دارد. به عنوان مثال با افزایش قیمت، تقاضا نیز افزایش می‌یابد. این خلاف آنچه است که برای کالاهای رایج‌تر اتفاق می‌افتد. اقلام عادی مانند غذا یا اقلام روزمره معمولاً از الگوی مخالف پیروی می‌کنند: با افزایش قیمت، تقاضا کاهش می‌یابد.
منحنی تقاضا کالای وبلن
با این حال، کالای وبلن به طور کلی یک کالای با کیفیت و مورد پسند است و داشتن این محصول موقعیت بالایی را در بین همسالان به همراه دارد. این مقبولیت طوری است که افراد با سطح درآمد پایین را به خرید کپی‌های وبلن، اصطلاحاً “اثر تقلبی” جذب می‌کند.
سرانجام، استدلال آکادمیک ریچارد الیوت (Richard Elliot) در مقاله ای در مورد مصرف اعتیاد آور این محصولات منتشر شد. به گفته وی “مصرف کنندگان ثروتمند را می‌توان با عوامل سطحی مانند نادر بودن، نمایندگی افراد مشهور و اعتبار برند فریب داد.”
در عین حال یک کالای گیفن، رفتاری مشابه وبلن‌ها دارد. با این حال گیفن کالایی است که معمولاً به طور گسترده و روزمره در دسترس است. دلیل اینکه کالاهای گیفن با افزایش تقاضا شاهد افزایش قیمت هستند، این است که این کالاها معمولاً اقلام اساسی هستند که جایگزینی آنها سخت است، مواردی مانند برنج یا قهوه نمونه‌های خوبی هستند. پس باید بیت کوین را در چه گروهی قرار دهیم؟ آیا این ارز یک کالای وبلن است یا گیفن؟
بیت کوین، دو کلاس کالا
بیت کوین توانسته است هر دو طرف منحنی تقاضا را تصاحب کند: این ارز، کالایی وبلن و در عین حال گیفن بوده است.
اگر به تاریخچه بیت کوین نگاهی بیندازیم، در هفت سال اول وجود آن، حجم معاملات با وجود اینکه قیمت آن بطور مداوم افزایش می‌یافت، هرگز بالای ۱۰۰ میلیون دلار در روز نرسید. ما می‌توانیم از حجم معاملات به عنوان شاخصی برای مطلوبیت استفاده کنیم. همین روند پس از سقوط بیت کوین در سال ۲۰۱۸ اتفاق افتاد. قیمت بیت کوین به ۲۰ هزار دلار رسیده بود، با وجود توجه رسانه‌ای قابل توجهی که بیت کوین به خود جلب کرده بود – و احتمال بازگشت قیمت آن به بالاترین حد، حجم معاملات همچنان رو به کاهش بود.
قیمت کم و تقاضای کم در بیت کوین
حالا به آخرین حرکت صعودی بیت کوین، در اواخر سال 2020، اوایل سال 2021، سر می‌زنیم. اینجا یک داستان کاملاً متفاوت وجود دارد. در 18 مارس سال 2020، سقوط بیت کوین باعث شد قیمت BTC در حدود 5000 دلار باشد، حجم معاملات حدود 37 میلیارد دلار بود. با افزایش قیمت بیت کوین، حجم آن نیز افزایش یافت.
در ژانویه سال جاری، حجم معاملات 24 ساعته از 100 میلیارد دلار فراتر رفت و طی چند هفته آینده در بالاترین قیمت 80 میلیارد دلار باقی ماند. هنگامی‌که ما با استفاده از شاخص ترس و طمع (Fear and Greed Index) بازار را بررسی کنیم، در می‌یابیم که جریان ورود پول به بیت کوین فشار خرید را شدیدتر کرده است.
میلیاردرها در صف نخست تبلیغ BTC
اقتصاددانان رفتاری بر این باورند که هرچه قیمت کالای وبلن بالا رود، مردم تصور می‌کنند که کالا از کیفیت بهتری برخوردار است. بنابراین بدین سان قیمت بالاتر کالا توجیه می‌شود. علاوه بر این، کالاهای وبلن به عنوان یک نماد وضعیت در نظر گرفته می‌شوند. این کالاها توسط مصرف کنندگان ثروتمندی که برای سودمندی کالای اصلی پول بیشتری پرداخت می‌کنند، گران‌تر می‌شوند.
اگر ما به چگونگی بحث در مورد بیت کوین در آن دوره نگاهی بیندازیم، مارک کوبان از آن به عنوان “دین مالی” نام برد. علاوه بر این چندین فرد تأثیر گذار با داراییهای میلیاردی دیگر نیز از مزایای خرید بیت کوین حمایت می‌کردند. همچنین این که بازده این ارز بهتر از هر کلاس دارایی دیگری بود و به آن عنوان “محصول بهتر” می‌داد.
این موضوع در افرادی که قصد ورود به رمزنگاری را داشتند، بازتاب پیدا کرد. بر اساس نظرسنجی جمینی (Gemini)، تقریباً 63٪ از بزرگسالان در ایالات متحده در آخرین حرکت صعودی نسبت به بیت کوین “کنجکاو” شدند.
همچنین می‌توان مشاهده کرد که به نظر میرسد فعالیت اجتماعی با افزایش قیمت‌ها ارتباط نزدیک دارد. لونار کراش (Lunar Crush)، یک ابزار تجزیه و تحلیل احساسات، افزایش بحث در مورد بیت کوین در این دوره را نشان داد.
اشتیاق به بیت کوین به خاطر منحصر به فرد بودن
سوال را می‌توان دوباره تکرار کرد. بیت کوین در کدام دسته قرار می‌گیرد؟ آیا این ارز یک کالای وبلن است یا گیفن؟ پایین آوردن بیت کوین به عنوان کالای گیفن کار دشواری است، مگر اینکه مستقیماً با ارزهای دیجیتال دیگر مقایسه شود. بیت کوین گسترده‌ترین ارز دیجیتال برای خرید است. می‌توان ادعا کرد که تنها ارز دیجیتالی است که عموم مردم آن را می‌فهمند. بنابراین تعویض آن با چیز دیگری آسان نیست.
با این حال، افزایش قیمت بیت کوین، همراه با علاقه و تمایل شدید افراد ثروتمند که سعی در خرید این ارز می‌کردند، بیت کوین را بیشتر به عنوان یک کالای لوکس به نظر می‌رساند که برای استفاده روزمره ضروری نیست. همانطور که الیوت قبلاً استدلال کرد، “مصرف کنندگان ثروتمند را می‌توان با عوامل سطحی مانند نادر بودن، نمایندگی افراد مشهور و اعتبار برند فریب داد.”
از زمان سقوط بازار در ماه مه، آیا میزان اشتیاق بیت کوین کمی‌کاهش یافته است؟ با نگاهی به حجم مبادلات، میزان کارمزد معاملات نقدی کاهش یافته و احساسات بازار کاملاً در گروه “ترس” قرار گرفته است.
اتریوم می‌تواند به جایگاه نخست دست پیدا کند
اما آیا مردم هنوز در مورد آن صحبت می‌کنند؟ طبق گفته لونار کراش بیش از هر زمان دیگری. با شروع فصل آلتکوین ها، آیا نامزدی در فضای رمزگذاری گسترده‌تر متناسب با لایحه وبلن وجود دارد؟ محبوبیت اخیر اتریوم در میان کلاسهای در دسترس – به لطف نقش آن به عنوان یک پلت فرم NFT و بسیاری از نسخه‌های جدید در سال جاری – به آن کلاس متمایز وبلن می‌بخشد. ممکن است بیت کوین سرانجام از رقیب سرسخت و دیرینه خود شکست بخورد؟ معلوم نیست.
این سوالات باعث می‌شود با از زاویه دیگری به بیت کوین نگاه کنیم. این ارز ممکن است در بازار ارزهای دیجیتال به یک کالای گیفن تبدیل شده باشد. با این وجود با گسترش فعالیت آلتکوین‌ها در بلندمدت این ارز و داراییهای مشابه راه خود را از سیستم‌‌‌های پرداخت خرد جدا خواهند کرد. چیزی که با ظهور ارزهایی مانند دوج کوین شاهد آن بودیم.
